24-7-1930...ο πρώτος ΠΑΝΔΡΑΜΑΪΚΟΣ

Ποδοσφαιρική ομάδα με το όνομα «ΠΑΝΔΡΑΜΑΪΚΟΣ» συναντάμε στην Δράμα και στην δεκαετία του 1930. Επίσημα αναγνωρίστηκε από την Ε.Π.Ο. την 24-7-1930, ο συλλόγος προϋπήρχε στην Δράμα, χωρίς να είναι ακριβής σήμερα η ημερομηνία ίδρυσης του.
Η βραχύβια ύπαρξη της ομάδας ΠΑΝΔΡΑΜΑΪΚΟΣ,  κατά το χρονικό διάστημα 1930-1932, είναι μια άγνωστη πτυχή της αθλητικής ιστορίας της Δράμας.
Λίγα στοιχεία υπάρχουν για τον σύλλογο αυτόν. Το βέβαιο είναι πως εξέφραζε τους πολυάριθμους (5.411 με τα επίσημα στοιχεία του 1927) και μαχητικούς καπνεργάτες της Δράμας, οι οποίοι στήριζαν την ομάδα με την έντονη και δυναμική παρουσία τους. Τα χρώματα εκείνου του Πανδραμαϊκού, ήταν πράσινα και άσπρα (σύμφωνα με τον Σ.Καρατεπελή, σε παλιότερο δημοσίευμα στο περιοδικό ΒΗΜΑΤΑ στην Δράμα)
 Η ύπαρξη αυτής της ομάδας για χρόνια παρέμεινε στην λήθη της αθλητικής ιστορίας. Ενδιαφέρον είναι πως οι περισσότεροι από τους γνωστούς ποδοσφαιριστές της συνέχισαν την δράση τους στην Ελπίδα Δράμας.
Ο σύλλογος των καπνεργατών ΠΑΝΔΡΑΜΑΪΚΟΣ είχε αναπτύξει πολύπλευρη δραστηριότητα και  περίφημη ήταν η φιλαρμονική του, σε αυτήν όπως είχε αναφέρει ο παλαίμαχος ποδοσφαιριστής Ι.Παπαδημητρίου, μεταξύ άλλων συμμετείχαν ο δάσκαλος  Κωνασταντινίδης και ο  "Γιαννίκος ο κουτσός"
Στην εφημερίδα «ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΑ ΝΕΑ» (23-11-1931) διαβάζουμε ανώνυμη ανταπόκριση από την Δράμα για την ποδοσφαιρική κατάσταση της εποχής. Πανδραμαϊκος: "Ευρίσκεται εις άριστην φόρμαν, καθόσον και τους παλαιούς παίκτας έχει, επί πλέον δε εφέτος είναι και εξαιρετικά προπονημένοι. Εάν την φόρμαν των αυτήν κρατήσουν και κατά την διάρκεια του πρωταθλήματος, αναμφιβόλως θα καταλάβει την θέση του πρωταθλητού β! Κατηγορίας". Στην ίδια εφημερίδα θα δημοσιευτεί στις 17-12-1931 ανταπόκριση από την Δράμα, με την υπογραφή «ΦΙΛΑΘΛΟΣ» . Σε σύντομη αναφορά για τον Πανδραμαϊκό γράφει: "Η ομάς αυτή διακρίνεται δια το ορμητικόν της παίξιμον. Εφέτος παρουσιάζεται ισχυράν και ελπιδοφόρος"
Η ποδοσφαιρική ομάδα,αγωνίζεται με ιδιαίτερη επιτυχία στην Β' Ε.Π.Σ.Α.Μ. οι παίκτες του χαρακτηρίζονται απο πάθος και δυναμισμό. Αποτελέσματα αγώνων (πηγή ΛΕΥΚΩΜΑ ΕΛΠΙΣ):
5-7-1931: ΠΑΝΔΡΑΜΑΪΚΟΣ- ΕΛΠΙΣ (διεκόπη λόγω επεισοδίων)
25-10-1931: Μικτή Δόξας / Άρη - Μικτή Ελπίδος - Πανδραμαϊκού
25-4-1932: ΕΛΠΙΣ - ΠΑΝΔΡΑΜΑΪΚΟΣ 2-0
23-5-1932: ΕΛΠΙΣ - ΠΑΝΔΡΑΜΑΪΚΟΣ 3-0.
Σύμφωνα με τις προφορικές μαρτυρίες (Ιωάννης Παπαδημητρίου, Θωμάς Τοπολίγκας) στον Πανδραμαϊκό έπαιζαν οι: Δημήτρης (Τάκος) Παπαδημητρίου (μέσος, συνέχισε στην ΕΛΠΙΔΑ),οι αδερφοί ΛΙΟΛΙΟΥ (συνέχισαν στην ΕΛΠΙΔΑ),ΧΑΛΑΤΣΗΣ (συνέχισε στην ΕΛΠΙΔΑ), αδερφοί ΤΟΛΙΟΥ (Θωμάς - συνέχισε στην ΕΛΠΙΔΑ, Κωνσταντίνος, Κλεάνθης - συνέχισε στην Δόξα), ΧΟΥΡΟΣ (συνέχισε στον ΑΡΗ),ΤΖΕΛΙΟΣ κ.α.
Το τέλος του Πανδραμαϊκού ήταν πολύ σύντομο. Ο Πανδραμαϊκός σε έναν αγώνα (πιθανότατα τέλη 1932) νίκησε την Ελπίδα. Στον επαναληπτικό αγώνα και ενώ ο Πανδραμαϊκός έχανε, εξελίχθηκαν σοβαρά επεισόδια μεταξύ των καπνεργατών οπαδών του και μιάς ίλης του Ιππικού (!), όπως έχουν αναφέρει οι Παπαδημητρίου και Τοπολίγκας.
Τα επεισόδια σε μια εποχή με έντονους κοινωνικούς αγώνες, στάθηκαν η αφορμή, για να οδηγηθεί το σωματείο σε αναγκαστική διάλυση.
Ο εκ των ποδοσφαιριστών του Πανδραμαϊκού, Θωμάς Τόλιος, λίγα χρόνια αργότερα ήταν απο τους πρωταγωνιστές στα γεγονότα της 1-5-1936, στην δυναμική συγκέντρωση των καπνεργατών στην κεντρική πλατεία της Δράμας, όπως αναφέρετε και στο βιβλίο: "Βασίλης Ιωακειμίδης, Είκοσι χιλιάδες μέρες" (Εξάντας 1983).